प्राचीन कपिलवस्तुको तिलौराकोटमा २५६८ बुद्ध जयन्ती र प्रसुती उत्सव मनाइएको छ। सो क्रममा प्राचीन घटनाको झझल्को दिने गरी शुक्रबार शिशु बुद्धसहित लुम्बिनीबाट प्राचीन कपिलवस्तुको तिलौराकोट रथयात्रा निकालिएको हो।
लुम्बिनी विकास कोषका सदस्य रामनरेश कोहार, परिषद् सदस्य गोपीकृष्ण शर्मालगायतको टोली शनिबार बिहानै बेबी बुद्ध लिन लुम्बिनीको मायादेवी मन्दिरमा पुगेको थियो। शिशु बुद्धलाई बुद्धको क्रीडास्थल तिलौराकोट ल्याइएको हो।
टोलीले शिशु बुद्धलाई बुद्धजयन्तीको अर्को दिन अर्थात् शुक्रबार तिलौराकोट पु¥याएको हो। लुम्बिनी विकास कोषले बुद्ध जन्मिएपछि अर्को दिन उनलाई राजधानी कपिलवस्तु ल्याउँदाको झल्को दिने गरी बेबी बुद्धलाई राखेर २६ किमिको भव्य यात्रा निकालेको हो।
२०७० सालदेखि बुद्ध जयन्तीका अवसरमा सो यात्रा निकाल्ने गरिएको थियो। कोरोनाका कारण २०७७ र २०७८ मा यो यात्रा रोकिएको थियो।
दुई वर्षदेखि पुनः सो कार्यक्रम सुचारु गरिएको हो। बुद्धको जन्मथलो लुम्बिीमा बिहीबार बुद्ध जयन्ती र लुम्बिनी दिवस मनाइएको थियो। रथमा धातुको बेबी बुद्धको मूर्ति राखेर यात्रा गरिएको थियो।
राष्ट्रिय सभा सदस्य विमला घिमिरेले तिलौराकोटमा ल्याइएको शिशु बुद्धलाई स्वागत गर्दै यो कार्यक्रमलाई प्रभावकारी रुपमा अघि बढाउनुपर्ने बताइन्। उनले सबै पालिकासंग समन्वय गरी यस्ता कार्यक्रमलाई भव्यरुपमा मनाउनुपर्ने बताइन्।
तिलौराकोटको विकासका लागि आफूले विगतमा सदनमा धेरैपटक आवाज उठाए पनि अझसम्म तिलौराकोटमा सोचेअनुसार विकास नभएको बताइन्। उनले यसको विकासका लागि कोषले ठोस कदम चाल्नुपर्ने बताइन्।
कोषका उपाध्यक्ष ल्यारक्याल लामाले कोषले आगामी वर्ष भव्यरुपमा यो कार्यक्रम मनाउने बताए। उनले तिलौराकोटलाई कोषले प्राथमिकतामा राखेर काम अघि बढाएको र केही वर्षमै अब तिलौराकोट विश्व समपदा सूचीमा सूचीकृत हुने बताए।
कार्यक्रममा लुम्बिनी प्रदेशका वन तथा वातावरणमन्त्री अर्जुनकुमार केसीले ९० वर्ष हुँदा पनि तिलौराकोटको विकास हुन नसक्नु दुःखद भएको बताए। उनले तिलौराकोटमा हुने उत्खननमा नेपाली विज्ञ टोली उत्पादन गरी अघि बढ्नुपर्ने बताए।
लुम्बिनी प्रदेश सदस्य सुधाकर पाण्डेयले लुम्बिनीमा बुद्ध जयनती तामझामका साथ मनाइरहँदा तिलौराकोटमा सामान्य कार्यक्रम गरिएको बताए। उनले तिलौराकोटको कागजमा मात्र विकास गरिँदा त्यसले मूर्तरुप भने लिन नसकेको बताए।
कपिलवस्तु नगरपालिकाका मेयर सुदीप पौडेलले राज्यले तिलौराकोटलाई प्राथमिकतामा नराख्दा यसको विकासले गति लिन नसकेको बताए। उनले तिलौराकोटको समग्र विकासका लागि राज्यले ठोस कदम चाल्नुपर्ने बताए। तिलौराकोट दरबारको पश्चिमी द्धार नजिकै शिशु बुद्धलाई राखेर कार्यक्रमको गरिएको थियो।
बौद्ध ग्रन्थमा लेखिएअनुसार मायादेवी गर्भवती भएपछि दशौं महिनामा माइत देवदह जाने इच्छा गरेकी थिइन्। रम्य उद्यान लुम्बिनी पुगेपछि पालकीबाट ओर्लिएर प्राकृतिक सौन्दर्यको सुखानुभूति गर्न नपाउँदै शारीरिक स्वभावमा परिवर्तनसँगै शालको वृक्ष समातेर राजकुमार सिद्धार्थलाई जन्म दिइएकी थिइन्।
यो खबरले तिलौराकोट, कपिलवस्तु सहर र देवदहमा हर्सोल्लास भयो र सिंगो कपिलवस्तु सहर सिँगारेर चिटिक्क पारिएको थियो। सुत्केरी मायादेवी, शिशु सिद्धार्थसहित सयौं गन्यमान्य रथमा बसेर कपिलवस्तु फर्किएकी थिइन्।
त्यतिबेला कपिलवस्तुका प्रत्येक नागरिकले राजा शुद्धोधनलाई पुत्रलाभ भएको खुसीयालीमा घरघरबाट स्वागत गरेका थिए। सिंगो कपिलवस्तुमा कयौं दिनसम्म खुसीयाली भएको स्मरण गर्दै रथ यात्रा गर्न लागेको बताइएको छ।